Feest van de wijding van de parochiekerk Sint Martinus te Heeze 18 september 1933 – 18 september 2023
Wees zondag 17 september om 11.00 uur welkom in de ‘jarige’ kerk van Heeze om in de Heilige Mis, God te danken voor dit gebouw. Aansluitend aan de viering bent u welkom in het Martinushonk voor koffie met gebak.
Beste mede-parochianen,
“Hier wordt een huis voor God gebouwd,
waar mensen samenkomen;
en waar Hij zelf aanwezig is,
om onder ons te wonen.”
Dit is het eerste couplet van een lied, geschreven door Henk Jongerius. Aan dit lied moest ik denken op het moment dat ik dit artikel schreef, ter gelegenheid van het negentigjarig bestaan van de parochiekerk van Heeze. Ruim negentig jaar geleden – bij de plaatsing van de eerste steen – had de toenmalige pastoor C.W.J. de Bruyn dit lied zo kunnen inzetten. Want op het moment dat hij de eerste steen plaatste was men in Heeze reeds begonnen met de bouw van dit toen – nieuwe - ‘huis voor God’. Uiteindelijk zou de nieuwe parochiekerk ruim een jaar later - op maandag 18 september 1933 – door de toenmalige bisschop van ’s-Hertogenbosch - Z.H.E. Mgr. A.F. Diepen – worden gewijd.
De aanloop naar de nieuw te bouwen parochiekerk had zo’n tien jaar geduurd. De in 1925 overleden pastoor H.J. de Bruyn had in 1922 door architect Wolter te Riele uit Deventer een pastorie laten tekenen en bouwen. Uit een ongedateerde en ongesigneerde brief die de bouwmeester van de pastorie aan de nieuwe pastoor – C.W.J. de Bruyn – richt, zijnde de heerbroer van de overledene pastoor H.J. de Bruyn, blijkt, dat deze al plannen had voor het bouwen van een nieuwe kerk. De architect uit Deventer schrijft aan de nieuwe pastoor dat zijn broer al een keuze had gemaakt uit verschillende ontwerpen. Maar, dat de architect moeilijkheden met de bisschop heeft, die hij niet nader toelicht. Daardoor vreest hij dat het gekozen plan niet uitgevoerd zal kunnen worden. Uit eerbied voor de overledene verdedigt de aannemer het aanvankelijk gekozen plan en is zelfs bereid het door een ander te laten uitvoeren. Blijkbaar komt hiervan niets, want in januari 1926 krijgt pastoor C.W.J. de Bruyn bezoek van architect Valk uit ’s-Hertogenbosch om te praten over een nieuw schetsplan. Maar ook dit plan, zou voorlopig niet gerealiseerd worden. Het zou tot maart 1930 duren totdat er toestemming kwam om het nieuwe schetsplan nader uit te werken. Deze toestemming was gekomen nadat de pastoor – in een brief aan de bisschop – nogmaals had benadrukt dat ‘de tegenwoordige kerk veel te klein is’. Op 9 december van dat jaar is het schetsplan in overeenstemming met de wensen van architect Valk en keurt op 13 februari 1931 de bisschoppelijke bouwcommissie het plan goed. Waarop Valk op zijn beurt het plan met een gedetailleerde begroting op 7 mei naar pastoor C.W.J. de Bruyn stuurt.
Op 16 april 1932 vindt de aanbesteding plaats en neemt de firma G. Dirks uit Helmond de bouw aan. Wanneer de pastoor in 1934 - in de crisistijd tussen de 1e en de 1e Wereldoorlog - de eindafrekening van de kosten van de bouw van de kerk zal opstellen blijkt het gehele gebouw fl. 140.344,26 gekost te hebben. Inclusief de afbraak van de oude kerk.
De architect van parochiekerk van Heeze - Hendrik Willem Valk - was opgeleid onder beroemde architecten zoals Wolter te Riele, vader en zoon Cuypers en Jan Stuyt.
Valk maakte met groot enthousiasme gebruik van parabool-bogen die, met minder materiaal, grote ruimten konden overspannen. Valks leermeester - architect Te Riele - maakte al grote overspanningen. Valk evenaart echter zijn leermeester. In Heeze maken de rijzige parabolen van de Waalwijkse koepelkerk, plaats voor de traditionele vormen van de streekeigen dorpskerken. Vanuit een beweeglijke, hectische en moderne maatschappij verlangden de Brabanders terug naar de samenleving van vóór de industrialisatie. Terugkijkend, naar het platteland van de Middeleeuwen, waar het Katholicisme en het oude land, nog met elkaar verbonden waren. In de kerk in Heeze heeft de architect, deze twee grootheden met elkaar proberen te verenigen. Dit deed hij door middel van een romantische schepping van een lage, met de aarde verbonden bouwmassa, waarin contrasten van licht en schaduw elkaar afwisselen. Dit alles in een gebouw, dat opgetrokken is in grote handvorm kloostermoppen. De architect laat op die manier de baksteenbouwkunst van de Middeleeuwen in Brabant herleven. De architect ziet de parochiekerk in Heeze als een lichtend baken van traditionele ambachtskunst, in een onzekere tijd. Verder kon de architect spelen met ruimte. Waardoor hij kon bereiken, wat deken De Bruyn - de toenmalige pastoor van de deze kerk – zo graag wilde: ‘de kerk is het éne huis, voor állen.’
Denkt u zich eens in hoeveel mensen hier in deze kerk al bij elkaar zijn gekomen om hun geloof te vieren. In tijden van vreugde en in tijden van verdriet. In tijden van oorlog, en in tijden van vrede. Elke keer kwamen mensen op deze plek samen om te bidden, om te danken, of om troost te vinden. Om zichzelf en elkaar toe te vertrouwen aan Onze Lieve Heer. Duizenden mensen zijn u dus al voorgegaan om hier te bidden, te danken of om troost te vinden. Máár 17 september komen we naar de kerk om een hele ándere reden. En wel omwille van het negentigjarig jubileum van het kerkgebouw.
Wees zondag 17 september om 11.00 uur welkom in de ‘jarige’ kerk van Heeze om in de Heilige Mis, God te danken voor dit gebouw. Aansluitend aan de viering bent u welkom in het Martinushonk voor koffie met gebak.
“waar Hij zelf aanwezig is,
om onder ons te wonen.”
Ga met God, Kapelaan Van der Donk